Phân tích 13 câu đầu bài thơ "Vội vàng" của Xuân Diệu

    Trong lúc ta cùng Tản Đà lên tiên với những hồn thơ nơi chốn bồng lai tiên cảnh, ta đắm chìm trong mộng tưởng cùng hồn thơ Hàn Mặc Tử,.. thì Xuân Diệu là người đã đưa ta về chốn trần gian. Lòng yêu đời yêu cuộc sống tha thiết đã khiến tâm hồn của thi sĩ níu chặt cuộc sống trần thế, không thoát ly hoàn toàn như những nhà thơ khác.Ông có một khát khao giao cảm với đời:

“Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi”

Ở đây thi sĩ sử dụng bốn câu thơ năm chữ với âm điệu nhanh, ngôn ngữ thơ dứt khoát, những điệp ngữ tôi muốn, cho kết hợp với điệp cấu trúc ngữ pháp đã tô đậm mức độ mãnh liệt nồng nàn của ước vọng níu giữ thời gian trong tâm hồn nhà thơ. Bởi lẽ thời gian là nỗi ám ảnh nhất trong cuộc đời, là thứ trôi đi rồi không bao giờ lấy lại được. Là một hồn thơ rạo rực, tha thiết với đời, ông luôn muốn tận hưởng những khoảnh khắc tươi đẹp nhất nơi trần thế nhưng tiếc thay một nỗi:

“Thời gian thấm thoắt thoi đưa
Nó đi đi mãi có chờ đợi ai”
(Tục ngữ)

Chính vì thời gian cứ lạng lẽ trôi đi như vậy cho nên thi nhân rất trân trọng những giây phút tươi đẹp nhất của cuộc đời. Ông dùng tất cả giác quan mà tạo hoá ban tặng cho mình để cảm nhận thời gian. Vốn dĩ thời gian là một thứ vô hình, vô vị, vô tình nhưng đi vào thơ Xuân Diệu bỗng trở nên rất hữu hình, có vị qua hình ảnh “nắng” và “gió”. "Tôi muốn” được điệp lại kết hợp với những động từ mạnh như “tắt” , “buộc” thể hiện một tư thế chủ động muốn dừng thời gian lại. Đằng sau ước muốn ấy là một tinh thần nồng nhiệt, thái độ biết trân trọng cái đẹp. Thời gian vẫn cứ chảy trôi đó là quy luật muôn đời, mấy ai cảm nhận được nó trôi như thế nào, nhưng với Xuân Diệu ta có thể thấy được sự ý thức về thời gian qua những câu thơ của ông.

     Với sự quan sát tinh tế về cuộc sống nơi trần thế, cộng thêm với tài năng của mình, thi sĩ đã vẻ nên một bức tranh với đầy đủ màu sắc:     

Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Này đây lá của cành tơ phơ phất
Của yến anh này đây khúc tình si
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi
Mỗi sáng sớm thần vui hằng gõ cửa

     Các câu thơ nối tiếp nhau với âm điệu nhẹ nhàng, hình ảnh tươi sáng đã vẽ nên một khung cảnh thiên nhiên đậm sắc, hương, thanh. Chim chóc, hoa lá, ong bướm cũng tận hưởng cảnh xuân tươi tắn, mựơt mà. Giọng thơ nhẹ nhàng nhưng cảnh vật không tĩnh lặng mà lại náo động linh hoạt với những hình ảnh liên tưởng độc đáo. “Tuần tháng mật” là tuần đẹp nhất của đôi vợ chồng đắm say, giờ đây trở thành mùa của ong bướm dập dìu rất đổi lãng mạn. Tiếng chim hót trở thành “khúc tình si” hút hồn biết bao nhiêu con người yêu cảnh vật thiên nhiên tươi đẹp. Và ánh nắng được nhân hoá như một nàng tiên e thẹn với những ánh mi dài cuốn hút vạn vật. Tất cả như cân xứng, chan hoà làm nên một mảnh vườn đẹp nên thơ mà rất trần đời.  Qua đó, ta thấy được sự tinh tế khi cảm nhận mùa xuân của nhà thơ và nhà thơ có tài khéo léo vẽ lại những hình ảnh tuyệt đẹp ấy bằng thứ sức sống căng tràn, sinh sôi nảy nở. Thi sĩ chọn thời điểm rạo rực nhất là “tháng giêng” , tươi mới nhất là ”mỗi buổi sớm”, để miêu tả cảnh vật khiến bức tranh thiên nhiên mùa xuân càng trở nên tinh khôi ,xinh đẹp. Song không chỉ vậy, nhà thơ còn tạo nên một thiên đường của xúc cảm. Nghệ thuật chuyển đổi cảm giác được dùng rất linh hoạt từ xúc giác, thính giác, đến thị giác. Trước cảnh trần thế xinh đẹp, tâm hồn của thi nhân càng rạo rực, tha thiết và bâng khuâng, từ đó đã khơi nguồn lên những hình ảnh sáng tạo độc đáo trong những vần thơ, nhịp thơ. Vào lúc ấy, hồn thơ, hồn người, hồn của thiên nhiên đất trời như giao hoà để Xuân Diệu viết nên một câu tuyệt bút:

"Tháng giêng ngon như một cặp môi gần
Tôi sung sướng nhưng vội vàng một nửa
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân"

     ”Tháng giêng” vốn vô hình bỗng trở nên hữu hình căng đầy một tình yêu trần thế. Một thứ tình cảm rạo rực, cháy bỏng trong tâm hồn thi nhân đã được dồn nén kết tụ trong một từ “ngon” duy nhất rất tài hoa. Từ "ngon” được dùng rất đắt thể hiện một quan điểm rất mới mẻ về sự cảm nhận thiên nhiên, đó chính là điểm nhấn của câu thơ. Những cặp môi, nụ hôn là cách thể hiện tình cảm đậm sâu của con người. Thế rồi mãi miết đắm chìm trong hương vị thơm ngọt ấy Xuân Diệu bỗng nhận ra  rằng " nhưng vội vàng một nửa". Hân hoan, vui vẻ cùng mùa xuân nhưng ta chẳng thể nào làm trái lại với quy luật đó là thời gian cứ thế trôi qua. Vội vàng ngắm nhìn vẻ đẹp trước khi thời gian xóa nhòa những thứ tinh túy ấy. Vội vàng sống hết mình với mùa xuân của tuổi trẻ trước khi những xuân cuối của đời người ập tới, trước khi để " nắng hạn mới hoài xuân". Nhà thơ cảm nhận rất tinh tế ý vị của thời gian nên có sự chuyển đổi từ xúc giác sang vị giác. Bên cạnh đôi mắt nhìn đời rất tinh tế thì Xuân Diệu còn có một tâm hồn rất thiết tha, nhạy cảm với cuộc sống. Nhà thơ đã lấy con người làm khuôn mẫu để tạo ra những hình thái thiên nhiên mang một sức hấp dẫn kì lạ. Ông cảm nhận thiên nhiên bằng một lăng kính khác với những thi ca thời xưa. Qua đó, ta thấy thêm yêu một hồn thơ mới đã đem đến cho ta một hình ảnh đầy thi vị, một ánh màu mới mẻ trong thơ ca.

     Hình ảnh của cuộc sống đi vào thơ Xuân Diệu như một thứ ánh sáng được khúc xạ qua lăng kính tình yêu rất tinh khôi và giàu sức sống. Càng yêu đời, nhà thơ càng luyến tiếc trước dòng chảy của thời gian. Thời điểm vạn vật đang căng tràn nhựa sống cũng chính là lúc đang đứng trên ranh giới của sự lụi tàn, héo úa. Đọc thơ Xuân Diệu, ta thấy từng dòng chữ rất mới, những tư tưởng tiến bộ thoát ly hoàn toàn những khuôn khổ mang tính cổ điển, tuy say mà tỉnh, mộng nhưng thực.

      Qua đó ta thấy được đoạn thơ này thể hiện một một khát vọng sống thiết tha mãnh liệt rất trần đời. Một màu sắc, hương vị lạ góp phần làm đa dạng sự mới mẻ trong phong trào thơ mới. Dù rằng thơ Xuân Diệu mang một phong cách rất Tây nhưng nhìn chung lầu thơ của ông được xây dựng trên mảnh đất thơ ca truyền thống. Sự tiếp thu những tư tưởng mới, biết hoà nhập nhưng không hoà tan là nét chung rất đáng ngợi ca khâm phục của Xuân Diệu nói riêng và các nhà thơ mới nói chung. Vì thế Xuân Diệu xứng đáng là “nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới” (Hoài Thanh).